در فضیلت و کیفیت سجده شکر

در فضیلت و کیفیت سجده شکر

چون از تعقیب نماز فارغ شدى، سجده شکر بجا آور. و اتفاق علماى شیعه بر آن است که سجده شکر در وقت‏ تازه شدن نعمتى، یا دفع بلایى مستحبّ است، و بهترین آن پس از نماز است براى شکر بر توفیق اداى نماز. به سند معتبر از حضرت باقر علیه السّلام روایت شده: پدرم امام زین العابدین علیه السّلام، هیچ نعمتى را از خدا یاد نکرد، مگر آن‏که به شکرانه‏ آن، سجده بجا آورد، و هیچ آیه‏اى از قرآن را نخواند که در آن سجده باشد، مگر آن‏که سجده کرد، و خدا شرّى را که از آن‏ مى‏ترسید، از او دفع نکرد مگر آنکه سجده کرد، و از هر نماز واجبى که فارغ مى‏شد، پس از آن سجده بجا مى‏آورد، و هرگاه‏ اصلاح نمودن میان دو نفر را توفیق مى‏یافت، به خاطر شکر آن سجده مى‏کرد، در تمام مواضع سجود آن حضرت، اثر سجده نمایان بود، به این خاطر به آن حضرت سجّاد مى‏گفتند. و نیز به سند صحیح از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده‏ هر مؤمنى در غیر نماز، براى شکر نعمتى براى خدا سجده کند حق تعالى براى او ده حسنه مى‏نویسد، و ده سیئه را از او محو مى‏کند، و ده درجه براى او در بهشت بلند مى‏گرداند. و به سندهاى معتبر بسیار از آن حضرت روایت شده: نزدیک‏‌ترین حالات بنده به خدا، حالت سجده همراه با گریه است. در حدیث صحیح دیگرى فرمود: سجده شکر بر هر مسلمانى واجب است، نماز خود را با آن تمام کن، و پروردگارت را به وسیله آن خشنود نما، و فرشتگان را از خود به شگفتى انداز، به درستى که بنده هرگاه نماز بجا آورد، و پس از آن سجده شکر کند، پروردگار جهانیان بین او و فرشتگان‏ پرده را بگشاید و بگوید: اى فرشتگان من، به جانب بنده من نظر کنید، که فریضه مرا ادا نمود، و عهد مرا تمام کرد، پس‏ در پیشگاه من به خاطر آنچه بر او انعام کرده‏ام سجده کرد، اى فرشتگان من، به او چه پاداشى باید داد؟ پاسخ مى‏دهند رحمتت را. مى‏پرسد: دیگر چه؟ مى‏گویند: بهشت، باز مى‏فرماید: دیگر چه؟ مى‏گویند: کفایت کارهاى مهمّ او، و برآوردن حاجاتش. پس حق تعالى به کرّات مى‏پرسد، و فرشتگان پاسخ مى‏دهند، تا آن‏که فرشتگان مى‏گویند: پروردگارا، دیگر چیزى نمى‏دانیم، آنگاه خداى کریم مى‏فرماید: من او را شکر مى‏کنم، چنان‏که او مرا شکر کرد، و به‏ فضل خود به سوى او رو مى‏کنم، و رحمت عظیم خود را در قیامت به او مى‏نمایانم! به سند صحیح از حضرت صادق علیه السّلام‏ روایت شده: خداى عالمیان، ابراهیم علیه السّلام را براى آن خلیل خود گردانید، که بسیار بر زمین سجده مى‏کرد. و در حدیث معتبر دیگرى فرمود: چون نعمتى از نعمتهاى خدا را به یاد آورى، و در جایى باشى که کسى از مخالفان تو را نبیند، چهره خود را به نیّت سجده بر زمین گذار، و اگر در جایى باشى که مخالفان حاضر باشند، و نتوانى سجده کنى، دست‏ بر پایین شکم خود گذار، و براى تواضع و فروتنى نسبت به خدا به حالت رکوع درآ، و دست بر شکم گذاشتن به خاطر آن است، که مخالفان گمان کنند، دردى در شکم تو پیدا شده. در روایات متعددى وارد شده: حق تعالى به موسى‏ علیه السّلام خطاب کرد: مى‏دانى تو را براى چه برگزیدم، و از میان آفریدگانم تنها تو را کلیم خود کردم؟ موسى گفت: پروردگارا نمى‏دانم، خدا فرمود: براى آن‏که بر احوال بندگان توجّه کردم، در میان ایشان کسى را ندیدم، که در پیشگاه من بیش از تو خشوع آورد، چون تو از نماز فارغ مى‏شوى، دو طرف چهرات را بر خاک مى‏گذارى. به سند موثّق از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده: سجده پس از فراغت از نماز واجب، شکر خدا است بر اینکه بنده‏ خود را بر ادا کردن واجب توفیق داده، و کمتر چیزى که باید در این سجده گفته شود، این است که سه مرتبه بگوید: «شکرا لله» راوى پرسید: «شکرا لله» چه معنایى دارد؟ حضرت فرمود: معنایش این است که این سجده از جانب‏ من براى شکر و سپاس خدا است بر اینکه به من توفیق داد به خدمتش برخاستم، و واجب او را ادا کردم، و شکر خدا موجب فزونى نعمت و توفیق طاعت است، و اگر در نماز تقصیرى مانده باشد، که به نافله‏ها جبران نگشته به وسیله‏ این سجده جبران مى‏شود. و اما کیفیت این سجده، مشروط به شرطى نیست به هر شکلى که صورت گیرد صحیح است، و احوط آن است که بر زمین انجام گیرد، و اگر بتواند باید مانند سجده نماز بر هفت عضو سجده کند، و پیشانى را بر آنچه سجده نماز بر آن صحیح است بگذارد، و بهتر آن است که بر خلاف سجده نماز دستها را بر زمین بخواباند، و شکم را به زمین برساند، و مستحبّ است اول پیشانى را بر زمین گذارد، سپس طرف راست صورت را، آنگاه جانب چپ را و دوباره‏ پیشانى را بر زمین گذارد. به همین خاطر این حالت را «دو سجده شکر» مى‏گویند. و ظاهرا بدون گفتن ذکر هم صورت مى‏گیرد، و مستحبّ‏ است که در این سجده ذکر بگوید، و بهتر آن است که ذکرها و دعاهایى را که در چند سطر بعد ذکر خواهد شد بخواند، و مستحبّ است این سجده را طول دهد